2023’te yüzde 4.5 oranında büyüyerek 1.12 trilyon dolarlık büyüklüğe ulaşan Türkiye ekonomisi, bir kez daha beklentilerin üstünde performans gösterdi. Söz mevzusu dönemde şahıs başına GSYH ilk kez 13 bin doların üstüne çıktı. Büyümenin hızı kadar kapsayıcılığı da mühim
Geçen senenin başlangıcında birçok kurum ve iktisatçının Türkiye ekonomisine yönelik gelişme beklentisi yüzde 3-4 bandındaydı. 2023’te yüzde 4.5 oranında büyüyen Türkiye ekonomisi, bir kez daha beklentilerin üstünde bir performans gösterdi. Seçim belirsizliği, zelzele felaketleri ve senenin ikinci yarısı sıkılaşan finansal koşullara karşın, potansiyelinin üstünde bir gelişme yaşandı. TÜİK tarafınca açıklanan verilere bakılırsa, Türkiye ekonomisi 1.12 trilyonluk bir büyüklüğe ulaştı. Böylece tarihte ilk kere 1 trilyon dolar barajını aşmış olduk.
Hanehalkı harcamaları, büyümenin lokomotifi olmayı sürdürdü. Senenin tamamında hanehalkı tüketim harcamaları, ekonomik büyümeyi 8.9 puan yukarı çekti. Yatırımların büyümeye katkısı da göz ardı edilemez. Artan faiz oranları ve döviz kuruna karşın, gerçek sektör yatırımlarını sürdürdü. 2022’de büyümeyi 0,2 puan arttıran yatırım harcamalarının 2023’teki tesiri 2.2 puana terfi etti.
KAMUNUN KATKISI ARTTI
Seçimler ve zelzele felaketlerinin olduğu bir yılda kamunun gelişme üstündeki tesirinin önceki yıllara kıyasla daha yüksek olması bekleniyordu. Fakat 2022’dekinden fazlaca değişik bir katkı gelmedi. 2022 senesinde kamu harcamalarının büyümeye katkısı 0.6 puan kadardı. 2023’te bu katkı 0.7 puana terfi etti.
İhracat performansı 2022’deki kadar canlı değildi. Netice olarak net ihracat, büyümeyi aşağıya çekti. Stoklardaki azalış, büyümeyi negatif etkileyen bir başka kalem oldu.
Sektörel bazda hizmetler ve inşaat ön plana çıktı. Hizmetler sektörü senenin tamamında yüzde 6.4’lük bir gelişme kaydederken, 2017’den sonrasında senelik bazda devamlı daralma yaşayan inşaat sektörü 2023’te yüzde 7.8 oranında büyüdü. Endüstri yalnız yüzde 0.8 oranında gelişme kaydederken, ziraat ise yüzde 0.2 daraldı.
ORTA GELİRDEN KURTULMALIYIZ
Şahıs başına GSYH ilk kez 13 bin doların üstüne çıktı. Dünya Bankası’nın sınıflandırmasına bakılırsa yüksek gelirli ülkeler (güncel eşik kıymet 13 bin 845 dolar) ligine girmeye bir adım daha yaklaştık. Dünya Bankası’nın gelir kategorilerinde derslik atlamak orta gelir tuzağından tamamen kurtulduğunuz anlamına gelmez. Sonuçta siz büyürken rakipleriniz de yerinde saymıyor. Onlar da büyüyorlar. O yüzden gelişmiş ülkelerin şahıs başına GSYH seviyelerine oranla aradaki farkı ne hızda kapattığınıza da bakmanız gerekiyor. Mesela, Türkiye’nin şahıs başına GSYH’sinin ABD’nin şahıs başına GSYH’sine oranı 2000-2001 krizinden sonrasında yüzde 8’e kadar gerilemişti. Sonrasında yakalanan tutumsal ilerleme ve istikrar neticesinde bu oranı 2013’te yüzde 23.5’e kadar çıkarmayı başarmıştık.
Sadece, tutumsal, siyasal ve jeopolitik gelişmelerin tetiklediği dalgalanmalar ve TL’deki kıymet kayıplarından dolayı oran, son dönemde yüzde 13’lere gerilemişti. 2023’te ise yüzde 17 seviyesine yaklaştı. Aradaki makası kapatmak – en azından ABD’deki refahın yüzde 30-40’ına yaklaşmak – için hem daha süratli hem de daha istikrarlı olmamız gerekiyor. Büyümenin hızı kadar kapsayıcılığı da mühim. 2023’te büyümenin 2022’ye kıyasla daha kapsayıcı bulunduğunu söyleyebiliriz. İşgücü ödemeleri 2023’te bundan önceki yıla bakılırsa yüzde 116 oranında arttı. Asgari ücret ve işyar maaşlarındaki artışların yanı sıra işsizlik oranı yüzde 8.8’e kadar geriledi. Bu gelişmeler neticesinde işgücü ödemelerinin toplam gelirden almış olduğu hisse, 5.5 puan artış kaydederek yüzde 30’a yaklaştı. Ücretli çalışan kesimin almış olduğu hisse, halen koronavirüs salgını öncesindeki seviyesinin iki puan altında. Dolayısıyla, yükselen enflasyonun niçin olduğu refah kaybının ücretli çalışanlar tarafında halen tam olarak telafi edildiğini söyleyemeyiz. Enflasyonla savaşım bu yüzden mühim…