Gümrü Antlaşması, internasyonal olarak TBMM’nin taraflarından biri olduğu ve imzaladığı ilk antlaşma niteliğini taşımaktadır. Aşağıda Gümrü Antlaşması Maddeleri, Önemi ve Zamanı: Gümrü Sulh Antlaşması Kimler Içinde Ne Vakit İmzalandı? Şeklinde soruların yanıtlarını bulabilirsiniz.
Gümrü Antlaşması Hangi Savaştan Sonrasında İmzalandı?
Türk ordularının doğu komutanı Kazım Karabekir, 15. kolordu ile beraber Ermenistan’ın Gümrü şehrine girmiş, Kars, Ardahan, Artvin, Batum, Iğdır, Sarıkamış’ı almıştır. İki ülkenin sulh görüşmeleri bu vaka üstüne 22 Kasım 1920’de başlamış, bu askeri başarı akabinde 3 Aralık 1920’de Gümrü Antlaşması Ermenistan’la imzalanmıştır. Kazanılan Askeri başarı; diplomatik başarı ile taçlandırılmış ve Gümrü Antlaşması olarak sonuçlandırılmıştır.
Antlaşmayı imzalayanlar: Ermenistan adına Aleksandr Hatisyan ve Türkiye adına Kazım Karabekir.
Türk Heyeti; Gümrü antlaşması ön şartı olarak “Sevr Antlaşmasını reddedilmesi” ni talep etmiş olup, Ermenistan delegeleri yazılı olarak “Sevr Antlaşmasını reddettiklerini” beyan etmişlerdir
Gümrü Antlaşması Maddeleri
- Gümrü Antlaşması ile 3 Eylül 1920’de Oltu (Erzurum), Bardiz (Şenkaya)’yı işgal eden Ermeniler, Gümrü Antlaşma şartları dahilinde Arpaçay (Kars), Iğdır ve Kulp (Tuzluca) bölgelerini Türklere bırakmış olup, akabinde de Mondros Mütarekesi ile kaybedilen Kars, Artvin ve Ardahan vatan topraklarına geri iştirak etmiştir.
- Doğu cephesinde 1920/Aralık ayında elde edilmiş zafer, askeri kuvvetlerin Batı cephelerine kaydırılarak o bölgedeki işgal kuvvetlerinin bertaraf edilmesinde büyük ehemmiyet arz etmiştir.
- Antlaşma maddelerinin en mühim kısımlarından biri “I.Dünya Savaşı’nda Osmanlı’ya karşılı tabanca kullanmamış ya da kırıma katılmamış göçmenler” in 6 ay içinde Anadolu topraklarına dönmelerine onay verilmiştir.
Gümrü Antlaşması Sonucunda Ne Oldu?
- Doğu Cephesi Ulusal savaşım döneminde kapanan ilk cephedir.
- Doğu Anadolu Ermeni işgalinden kurtulmuştur.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin ilk diplomatik zaferi ve imzaladığı ilk internasyonal antlaşma niteliğini taşımaktadır, TBMM Internasyonal antlaşma imzalamak suretiyle hukuken tanınmıştır, ek olarak ilk kez bir sözleşmede “Türkiye” adı kullanılmıştır.
- Antlaşma akabinde Rusya ve TBMM görüşmeye başlamış, Rusya yardımları için bağlantı kurulmuştur.
- Ermenistan ile sınırlar çizilmiş olup, sözleşme şartlarından bazıları şunlardır:
1- İki ülke içinde diplomatik ilişkiler başlamış olacak,
2- Ermenistan; TBMM aleyhine sözleşme/antlaşma imzalamayacak,
3- Her iki taraf birbirine harp tazminatı ödemeyecek,