Makedonya Kralı Büyük İskender’in kumandanlarından Antigonius Monophthalmos tarafınca M.Ö. 316’da kurulan, Bithynia, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı medeniyetinin izlerini bugün bile hala belirgin olarak taşıyan Bursa’nın İznik kazasının her köşesinden tarih fışkırıyor. 2015 yılından bu yana Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin sponsorluğunda kazı çalışmalarının sürdüğü İznik tiyatrosu da Roma dönemine ilişkin Anadolu’nun ayakta kalan en görkemli eserlerinden biri konumunda. Düz bir alana inşa edilerek tonozlarla yükseltilmesi sebebiyle mimari açıdan Türkiye’deki tek örnek olan tiyatro, MS. 2’nci yüzyılda Roma İmparatoru Trajan tarafınca Bithynia Valisi olan tarihçi ve yazar Plinius’a yaptırıldı. Bir dönem gladyatör dövüşlerine ev sahipliği icra eden tiyatro, Hristiyanlığın peşinden tiyatronun yasaklanmasıyla beraber dini alan olarak kullanıldı. 358, 362 ve 368 yıllarındaki büyük depremlerde zarar görüp onarılan tiyatro, İznik’in savunulması için feda edilirken, tiyatrodan sökülen parçalar surların güçlendirilmesinde kullanıldı. Kültür ve Gezim Bakanlığı’nın izniyle ilk olarak 1980 senesinde kazı çalışmalarının başladığı Roma Tiyatrosu’ndaki kazılar, Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin devreye girmesiyle 2015 yılından itibaren Dokuz Eylül Üniversitesi Arkeoloji Kısmı’nün başkanlığındaki bir ekip tarafınca sürdürülüyor.
İSTANBUL KAPI VE YENİŞEHİR KAPI
Öte taraftan İznik’te yapımına Bitinya döneminde M.Ö. 4’üncü yüzyılda başlanan ve antik yazarlardan Strabon’un verdiği bilgiye gore 2,5 kilometre uzunluğunda olan İznik Surları, Şimal Avrupa’da yaşayan barbar kavimlerden Gotların 258 yılındaki saldırıları sonrasında güçlendirilip, uzatılarak bugünkü hali olan 4 ana ve 12 ikincil kapı ile 4970 metre uzunluğa ulaşmış. Tarih süresince yaşanmış olan kuşatmalar ve büyük depremlere karşın günümüze kadar ulaşmayı başaran zamanı surlar ile İstanbul Kapı ve Yenişehir Kapı, Kültür ve Gezim Bakanlığı’nın izni ile İznik Müzesi Başkanlığında Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafınca restore ediliyor.
Zamanı bölgedeki restorasyon çalışmalarının tamamlanmasının peşinden İznik Roma Tiyatrosu, İstanbul Kapı ve Yenişehir Kapı, düzenlenen törenle yeniden ziyarete açıldı. Merasim öncesinde Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdülkadir Uraloğlu, Bursa Milletvekilleri Mustafa Varank ve Refik Itina, Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş, AK Parti İl Başkanı Davut Gürkan, İl Kültür Gezim Müdürü Kamil Özer, İznik Belediye Başkanı Kağan Mehmet Usta zamanı Roma Tiyatrosu’nu gezdi. İznik Müze Müdürlüğü başkanlığında meydana getirilen kazılara başkanlık eden Dokuz Eylül Üniversitesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aygün Ekin Meriç tarafınca emek harcamalar hakkında bilgilendirilen protokol üyeleri, zamanı yapıyı yakından inceledi.
“GÜZEL ORGANİZASYONLARA EV SAHİPLİĞİ YAPACAĞIZ”
Törende konuşan Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş, tarihimize ışık tutan mühim eserlerin restorasyon çalışmalarının tamamlanmasıyla yeniden ziyarete açıldığını söylemiş oldu. İznik’in tarihî dokusu, organik güzelliklerinin yanında Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı periyodunu yansıtan eserleriyle göz kamaştıran bir zenginliğe haiz bulunduğunu belirten Başkan Aktaş, geçmişe oluşturulan camiler, göz kamaştırıcı mozaiklerle süslü kiliseler, görkemli tarihî eserler ve sur duvarlarıyla çevrili antik şehrin her bir taşının altında binlerce senenin hikâyesinin yattığını beyan etti. Sokakları dolaşırken atılan adımların tarihin izleriyle birleştiğini dile getiren Başkan Aktaş, “Selçuklu başkenti İznik ilçemiz bir tek Bursa için değil, ülkemiz hatta dünya için de mühim yerlerden biridir. Maalesef özellikleri oldukça fazla ortaya çıkaramıyordu. İlçemiz, Kültür ve Gezim Bakanlığı’mızın çalışmalarıyla 2014 senesinde Dünya Mirası Geçici Sıralaması’nde yerini aldı. 80’lerden beri bölgede emek harcamalar yapılıyordu fakat işin yüzde 5’ini tutmayacak çalışmalardı. 2017’ten itibaren Bursa Büyükşehir Belediyesi olarak emek harcamaları daha ciddi noktalara getirdik. Bugün de İznik’in Unesco Dünya Mirası Sıralaması’ne girmesi için yaptığımız mühim emek harcamaları görüyoruz ve bunun gururunu yaşıyoruz. Bahar aylarından itibaren buralarda oldukça güzel organizasyonlara ev sahipliği yapacağız. Yabancı sanatçıları getirerek değişik programlar düzenleyerek burayı tanıtmak istiyoruz. Bu da İznik’in her bir köşesine yansıyan unsur haline dönüşecek. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı da güzel bir Çevre yolu yapıyor. Süratli tren emek harcamaları da kısa sürede bitecek. Ulaşım, bu işin mühim kısmıdır. Başka kazı ekibine ve alın teri dökenlere teşekkür ediyorum. Zamanı yapıların açılışları hayırlı olsun” dedi.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdülkadir Uraloğlu, Türkiye’yi tanım ederken en kıymetli arazi yapısı olarak Bursa’yı gösterdiğini belirtti. İpek Yolu’ndan çağıl ulaşım yollarına kadar tüm ulaşım koridorlarının geçmiş olduğu merkez olarak tanımlayan Bakan Uraloğlu, “Bu zamanı yapılar da bu kıymetin yapı taşlarıdır. Zamanı tiyatroyu yakından görme fırsatı bulduğum için oldukça mutlu oldum. Zamanı bölgelerde emek harcayan başta kazı ekibi olmak suretiyle herkesi kutlama ediyorum. İnşaat mühendisi olarak bu tür yapıları fırsat buldukça geziyorum. Buradaki iç içe giren kemerlerin iyi mi kesiştiğini ve düz bir arazide iyi mi tonozlarla bir yapının yükseltildiğini gördüm. Fazlaca mutlu oldum. Bu yaratı bir gayretin neticesinde ortaya çıkarıldı. Biz ülkemizin evveliyatına haiz çıkıyoruz. Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş, 2017’den bu yana bir tek insana dokunmamış, tarihe de dokunmuş. Bu eserin gün yüzüne çıkmasına büyük katkı sunmuş olduğu için Başkanımız Alinur Aktaş’a da teşekkür ediyorum. Bunlar insanlık tarihinin eseridir. Korumak da bizlere yakışır. Cumhurbaşkanımız da bu tür çalışmalara ehemmiyet veriyor. Biz de bu şiarla çalışıyoruz. Hayırlı uğurlu olsun” diye konuştu.
İznik Belediye Başkanı Kağan Mehmet Usta, 1980 senesinde Bedri Yalman başkanlığında çalışmaların başladığı, 1984’te kendisinin de yaz tatilinde çalmış olduğu mekanın çocukluğunun oyun yeri bulunduğunu hatırlattı. Kültür ve Gezim Bakanlığı ile Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin kuvvetli destekleriyle mükemmel eserlerin ortaya çıkarıldığını özetleyen Usta, “Biz ecdada haiz çıkıyoruz. Kim olursa olsun Roma’ya da sahiplenen biziz. Bunu hepimiz bilsin. Yapanların ve destek olanların eline, alın terine sıhhat. Hayırlı olsun” dedi.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdülkadir Uraloğlu ve Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş ile protokol üyeleri, açılış töreni öncesinde de İznik Kapalı Spor Salonu’nda düzenlenen iftar programın katılarak yüzlerce İznikli ile beraber Ramazan ayının içsel iklimini yaşadı.