Avrupa Birliği’nin Ufuk Avrupa programı Avrupa Araştırma Konseyi (ERC) çağrıları kapsamında, İsviçre Bern Üniversitesinden (UBE) Uzay Araştırmaları ve Gezegen Bilimleri Biriminin (SRPS) kabul edilen “Yer Tabanlı Bir Gözlemevinden Öte Gezegenlerin Süratli Uyarlanabilir Koronagrafisi” (Rapid Adaptive Coronagraphy of Exoplanets from a Ground-Based Observatory – RACE-GO) adlı ERC Consolidator proje emek harcaması kapsamında; ATASAM bünyesindeki Doğu Anadolu Gözlemevinde (DAG) gerçekleştirilecek aygıt geliştirme – kontrol gözlemleri ile sunulacak öteki altyapısal teknik hizmetlere yönelik 3 yıl süreli bilimsel bir iş birliği sözleşmesi imzalandı.
ATASAM bünyesinde DAG’ın kurulumu ile eş zamanlı olarak 2016 yılından itibaren başarıyla yürütülen Strateji ve Bütçe Başkanlığı destekli Odak Düzlemi Aygıtları Projesi kapsamında, DAG’a yönelik gözlemsel aygıt geliştirme ve odak düzlemi aygıtı kazandırma emek harcamaları sürüyor. 4 metre çaplı DAG Teleskobu için İsviçre’deki uzmanlarla hususi tasarlanmış – üretilmiş olan, gelecek ay içinde İsviçre’den ülkemize getirilecek ve 2024 senesinde gözlemsel odak düzlemi aygıtı olarak DAG’da uzun seneler kullanılacak “DAG Teleskobu için Programlanabilir Sıvı Kristal Etken Koronagrafik Görüntüleyici” (Programmable Liquid – Crystal Active Coronagraphic Imager for the DAG Telescope – PLACID) aygıtı, yeni ötegezegen keşiflerine fırsat verecek teknolojik gözlemsel aygıt olması açısından büyük ehemmiyet taşıyor.
RACE-GO Projesinin amacı ise DAG Teleskobu için hususi üretilmiş PLACID gözlem aygıtını, Dünya’daki daha büyük çaplı teleskoplarda da ileride kullanılacak “Koherent Diferansiyel Görüntüleme” (Coherent Differential Imageging – CDI) isminde olan yeni ötegezegen tespit teknikleriyle güncelleyerek daha da gelişmiş ve daha opsiyonel bir ürüne dönüşüyor. Bu güncelleme yardımıyla, DAG Teleskobunun mevcut gözlem kabiliyetleri ve ötegezegen mevzusunda gözlemsel emek verme dalga uzunlukta çeşitlilik artacağı benzer biçimde öteki büyük teleskoplarda hemen hemen kullanılmadan bu teknikle ilk gözlemler de DAG’da yapılacak.
Bu iş birliği kapsamında, RACE-GO projesiyle DAG’ın en mühim ve teknolojik odak düzlemi aygıtlarından olan PLACID’e getirilecek yeni güncellemenin maliyeti karşılanarak, karşılığında kısmi süreli gece gözlem zamanı tahsisi yapılacak ve böylece hem DAG Yerleşkesinin hem de DAG Teleskobunun teknik ve gözlemsel kalitesiyle beraber Dünya’ya da tanıtılmış olacak. Bu iş birliği süreci süresince, bir süredir yetiştirilen ATASAM- DAG ekibinden uzmanların gözlemleri bizzat meydana getirecek olması ve yeni teknolojik güncellemelerle ilgili çalışmalara direkt katılacak olması büyük ehemmiyet taşımakta olup; alanında yetkin bu uzmanlar, ileriye dönük olarak kısa sürede kurulması planlanan Optomekatronik Araştırma Laboratuvarı – OPAL’in de temel optik ekibini teşkil edecek.
Mevzuyla ilgili bir değerlendirmede bulunan Mustafa Kemal Atatürk Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ömer Çomaklı: “Üniversitemizin Yeni Nesil Üniversite ve Araştırma Üniversitesi olması kapsamında; dış kaynaklı ArGe projeleri mevzusundaki çalışmalara verdiğimiz ehemmiyet ve öncelikler yardımıyla, üniversite birimlerimizin bu tür girişimleri ile dış kaynak ve dış paydaş ortaklıkları fazlasıyla anlamlı ve geri dönüşlerin başladığının en büyük göstergesi olarak dikkat çekiyor. Bu kapsamda ATASAM merkezinde vazife meydana getiren başta birim müdürümüz Prof. Dr. Cahit Yeşilyaprak olmak suretiyle tüm teknik ve bilimsel nitelikli ekibimiz ile personelimize teşekkür ediyorum” dedi.
Doğu Anadolu Gözlemevi Projesinin ülkemizin vizyon projeleri içinde yer aldığını ve ulusal ve internasyonal alanda yoğun bir ilgiyi gördüğünü aktaran Rektör Çomaklı: “Avrupa Araştırma Konseyi (European Research Council – ERC) bünyesindeki değişik proje destek türleri de (ERC – Starting; ERC – Consolidator; ERC – Advanced; ERC – Proof of Concept; ERC – Synergy benzer biçimde) bu ArGe desteklerinin en kapsamlı ve prestijli olanlarındandır. Şimdiden bu tür projelere, birimlerimiz ve araştırmacılarımızın dış paydaş olarak altyapısal hizmetler ve desteklerle başlamasını takdir ediyor, devamında ve kısa sürede Mustafa Kemal Atatürk Üniversitemiz yürütücülüğünde alınacak ERC projelerinin de ortaya çıkması için tüm çaba ve desteğin verildiğini bildirmek isterim” şeklinde konuştu.