Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) Sözcüsü Margaret Harris, Maymun çiçeği (mpox) ile mücadelede kitlesel aşılama yerine, virüsün yaygın olduğu bölgelerde “hedefli aşılama” stratejisinin benimsenmesi icap ettiğini altını çizdi. Harris, bu virüsün Covid-19’a kıyasla yayılmasının daha kolay durdurulabileceğini belirtti.
Maymun Çiçeği Virüsünün Yeni Türleri ve Yayılma Riski
Harris, Maymun çiçeği virüsünün iki genetik türü bulunduğunu açıkladı: “Klad 1” ve “Klad 2”. Bilhassa kaygı duyulan yeni tür “Klad 1b”, hızla yayılan ve çocuklar içinde yüksek ölüm oranlarına haiz bir tür olarak tanımlandı. Harris, bu türün, geçen yıl görülen vakalardan oldukca daha çok bulunduğunu ve virüsün Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nden öteki ülkelere sıçradığını aktardı.
Yeni tür “Klad 1b”nin ölüm oranlarının yüzde 3 bulunduğunu ve çocuklar benzer biçimde savunmasız gruplarda bu oranın daha da yüksek olabileceğini belirtti. Ek olarak, virüsün çatışma bölgelerinde yerinden edilmiş bireyler içinde hızla yayıldığını ve bağışıklık sistemleri zayıf olan kişilerin çekince altında bulunduğunu söylemiş oldu.
Harris, çiçek hastalığı ve HIV enfeksiyonuna yakalanmış bireylerin M çiçeği virüsünü daha ağır geçirebilme olasılığına işaret ederken, bu kişilerin ölüm riskinin daha çok bulunduğunu belirtti. Harris, M çiçeği virüsü için spesifik bir antiviral tedavi bulunmadığını, sadece semptomatik tedavi ile hastalığın yönetilebileceğini belirtti. Hastaların ateş ve öteki semptomlar için tıbbi tedavi almasının ve kendilerini izole etmelerinin önemini altını çizdi.
M çiçeği virüsü sebebiyle bir kapanmaya gereksinim var mı?
Harris, çiçek hastalığı için geliştirilen aşıların M çiçeğine karşı etkili bulunduğunu kaydederek şu şekilde devam etti:
“M çiçeği virüsüne haiz olduğu malum biriyle temas kuranlara, bu temastan sonraki 4 gün içinde bu aşıları olması önerilir. Aşılanması ihtiyaç duyulan bir öteki grup da salgının olduğu bölgedeki sıhhat çalışanlarıdır. Ek olarak daha büyük risk altında olanlardır. (M çiçeği virüsü için) Kitlesel aşılama önerilmiyor. Bu oldukca mühim. Virüsün bulaştığı yerlerde hedefli aşılama yapılması gerekiyor. Şu anda zorluk derecesi yüksek, sınırı olan olan aşıyı tedarik etmek ve onları salgının olduğu yere ulaştırmak. Aşı stokları mevzusunda Şimal Avrupa, ABD ve Japonya iyi kaynaklara haiz. Bu yüzden şu anda stokları olan ülkelerle ve üreticilerle üretimi çoğaltmak, ek olarak bu stokları gereksinim duyulan yere ulaştırmak için oldukca yakın bir halde çalışıyoruz. Bu etken bir virüs. Kimin hasta bulunduğunu bildiğiniz, iyi bir temas ve yalıtım önlemleri takip edeni yaptığınız sürece oldukça kolay bir halde durdurulabilir. Şu demek oluyor ki (salgın sebebiyle) bir kapanmaya gereksinim yok. İhtiyaç olan şey, tam olarak kimin hasta bulunduğunu bilmeniz için oldukca iyi bir nezaret. İyi laboratuvar teşhislerine ihtiyacınız var, böylece kimin hasta bulunduğunu ve virüsün nerede bulunduğunu ve değişip değişmediğini takip edebilirsiniz.”
M çiçeği virüsünün durumunu takip için iyi laboratuvar teşhislerine gereksinim bulunduğunu söyleyen Harris, toplumların da bu hastalıkla mücadeleye katılımının önemine işaret etti. Harris, aşılamanın yanı sıra “kolay halk sağlığı önlemleri”ne dikkati çekerek hasta ve temaslıların takip edilmesi halinde, virüsün yavaş yavaş bitirilebileceğini söylemiş oldu.
“M çiçeğinin bir pandemiye dönüşmesini istemiyoruz”
M çiçeğiyle ilgili insanların “yeni bir Covid-19 benzer biçimde süreç başlayabilir mi?” diye tedirgin bulunduğunu belirten Harris, şunları kaydetti:
“İnsanların Covid-19 benzer biçimde bir durumla karşı karşıya olduğumuzu düşünerek endişelenmelerine gerek yok. Bu oldukca değişik bir virüs, değişik şekilde yayılıyor. Covid-19 hava yöntemiyle bulaşıyor. M çiçeği ise esasen oldukca yakın fizyolojik temas yöntemiyle yayılıyor. Bu yüzden fizyolojik temasla ilgili meydana getirilen her şeyi durdurmak, aslına bakarsak hava yöntemiyle yayılan bir şeyi durdurmaktan daha kolay. Bundan dolayı bu büyük bir kalabalığa yayılabilir. Bu birçok toplumun karantinaya girmesinin sebeplerinden biriydi bu sebeple meydana getirecek şeyleri tükeniyordu. Bu yüzden maske takmak oldukca önemliydi. Sadece M çiçeği virüsünün dünyaya yayılmasını ve bir pandemiye dönüşmesini istemiyoruz. Bundan dolayı gene sıhhat sistemleri üstünde baskı oluşturacaktır. M çiçeği virüsü, bir pandemiyi önlemek için internasyonal öneme haiz bir halk sağlığı acil durumu olarak diye deklare edildi.”
Pakistan ve İsveç’in M çiçeği vakalarını bildirdiğini belirten Harris, bu iki ülkenin de vakaları tespit ederek süratli bir halde bildirmelerinin önemine işaret etti. Harris, ülkelerin M çiçeği virüsüyle ilgili durumu ve vakaları raporlarında “saydam olmalarının” bu alandaki mücadeleye katkı sağlayacağını söylemiş oldu.
Maymun çiçeği virüsü nedir?
DSÖ’ye gore, M çiçeği virüsü, Poxviridae adlı virüs ailesine ve Orthopoxvirus cinsine ilişik “maymun çiçeği” virüsünün niçin olduğu viral bir hastalık. Hastalığın yaygın emareleri içinde yüksek ateş, baş, sırt ve kas ağrısı, lenf bezlerinde şişlik, bitkinlik, üşüme, titreme ve ciltte su çiçeğine benzer kabarcıklar yer ediniyor. M çiçeği virüsü fare ve sincap benzer biçimde kemirgen hayvanlardan yada enfekte olmuş bireylerden bulaşıyor. Virüsün niçin olduğu vücut döküntülerine dokunmak, bu döküntülerin bulaştığı kıyafet, çarşaf, havlu ve benzeri eşyaları kullanmak ve vücut sıvılarıyla temas etmek en mühim bulaş sebepleri içinde yer ediniyor.
Aşı faaliyetleri
Çeşitli ülkelerin sıhhat kurumlarının paylaşmış olduğu bilgilere gore, çiçek hastalığına karşı kullanılan aşıların M çiçeği virüsü için de etkin koruma sağlayabileceği ifade ediliyor. ABD Hastalık Denetim ve Korunma Merkezleri’nin sitesinde, JYNNEOS aşısının M çiçeği riskini azaltmada etkili olduğu belirtiliyor. En etkili yöntem olarak 28 gün arayla iki doz uygulama tavsiye ediliyor.
Avrupa Birliği (AB) Komisyonu’nun web sitesinde de “MVA-BN” yada “Modifiye Aşı Ankara-Bavarian Nordic”, AB ve İngiltere’de onaylı tek M çiçeği aşısı olduğu ifade ediliyor. Bu aşının ABD ve İsviçre’de JYNNEOS, Kanada’da IMVAMUNE ismiyle pazarlandığı belirtiliyor. Aşı 18 yaş ve üstü kişiler için kullanılabiliyor.
Avustralya Sıhhat Bakanlığının web sitesinde de M çiçeğine karşı JYNNEOS ve ACAM2000 aşılarının kullanılabileceği belirtiliyor. ACAM2000’in 12 aylıktan minik bebekler için kullanımının uygun olmadığı aktarılıyor. DSÖ, 9 Ağustos’ta aşı üreticilerine yapmış olduğu çağrıda acil kullanım listesine yönelik sürecin başlatıldığını duyurdu. DSÖ, ek olarak iki aşının Acil Kullanım Sıralaması için değerlendirildiğini duyurmuştu. (Dünya)