Bankalar, son 1 yılda yüzde 150’nin üstünde büyüyen bireysel kredi kartlarında, resmi düzenleme yapılmadan ilk adımı attı. Merkez Bankası’nın geçtiğimiz hafta kredi büyümelerinde aylık sınırları düşürmesi ve sınırı aşan bankalara mecburi karşılık getirmesinin de etkisiyle kredi kartından nakit ön ödeme kart limiti yüzde 25 ile sınırlandırılırken, taksitli nakit avansta da taksit sayısı 12’den 3’e düşürüldü. Bazı bankalar ise nakit avansı tamamen durdurdu. Önceki uygulamada nakit ön ödeme toplam limitin yüzde 75’ine kadar ulaşırken, taksitler 12 aya kadar uzuyordu.
TALİMAT BİLMECESİ
Bankaların kredi kartında son iki gündür başlatmış olduğu sıkılaşma adımları tartışmaları da bununla beraber getirdi. Bankaların ihtimaller içinde bir resmi düzenleme ve yönerge öncesinde inisiyatif kullanarak bu adımları attığı belirtilirken, bu hamlenin gerçekleştirilmesinde kamunun ‘yönlendirmesi’ olduğu ifade ediliyor. Her bankanın kendi pozisyonuna nazaran bazı uygulamaları devreye soktuğu gözleniyor. Önümüzdeki dönemde asgari ödeme tutarının artırılması, yüksek limitli harcamaların kısıtlanması, lüks tüketim için harcama limitinin konulması, kart limitlerinin düşürülmesi, faiz oranlarının artırılması benzer biçimde yeni önlemler gündeme gelebilir.
AVANS REKOR KIRDI
Bankaların sınırlama getirmiş olduğu nakit avansta, 2024’ün ocak ayında üstün dereceli kırıldı. Bankalararası Kart Merkezi’nin verilerine nazaran, 2023’ün ocak ayında 57.1 milyar TL olan nakit ön ödeme çekim tutarı, bu senenin aynı döneminde yüzde 103 artarak 116 milyar 148 milyon liraya çıktı. 2021’de 150.4 milyar TL, 2022’de 330.7 milyar TL olan nakit ön ödeme çekim tutarı 2023’te 819.4 milyar TL’ye ulaştı. Karttan nakit ön ödeme çekimin aylık faizi yüzde 4.5 seviyesinde bulunuyor. Bankacılar son dönemde çekilen nakit avansın mühim bir bölümünü döviz ve altın alımı için kullanıldığına dikkat çekerek, sınırlamanın lüzumlu bulunduğunu kaydetti.
MERKEZ’DEN YENİ SIKILAŞMA ADIMLARI
MERKEZ BANKASI, bankacılık sistemindeki TL likiditeyi sıkılaştıracak, mevduat faizlerinde yukarı tesir yaratacak yeni mecburi karşılık adımları deklare etti. Bankacılar, meydana getirilen değişiklerle getirilen mecburi karşılıkların bloke olarak tesis edilmesi uygulamasının TL likiditeyi sıkılaştıracağını, böylece mevduat faizlerini yükseltici tesir yaratacağını söylemiş oldu. Ek olarak TCMB’nin yeni başlatmış olduğu kısa vadeli TL mevduat için ayrılan mecburi karşılıklara faiz verme uygulaması bankacılara nazaran kısa vadedeki mevduat faizleri üstünde yukarı yönlü ek tesir yaratacak. Etken büyüklüğü 500 milyar TL üstünde olan bankalar, TL yükümlülükler için tesis edilmesi ihtiyaç duyulan mecburi karşılıkların yüzde 25’ini bloke olarak tesis edecek. Etken büyüklüğü 100 milyar TL üstünde olan bankalar, TL yükümlülükler için tesis edilmesi ihtiyaç duyulan mecburi karşılıkların yüzde 15’ini bloke olarak tesis edecek. Mecburi karşılıklara üç ayda bir faiz ödenmesi uygulamasına bir aydan kısa vadedeki mevduatlar da dahil edildi.
ŞİMŞEK DİKKAT ÇEKMİŞTİ
HAZİNE ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, bankaların kredi kartı limitleri ile ilgili uyarı yapmıştı. Şimşek, “Limit belirlerken gerçekçi beyan ve belgeye dayalı olması, bu limitlerin bütünlük arz etmesi mühim. Her banka kendi kafasına nazaran bir limit belirlememeli. Önümüzdeki dönemde sürpriz yapmadan, piyasaları bozmadan bu mevzuları çalışacağız. Sonuçlandırdığımız bir emek harcama yok. Internasyonal kurallar neyi gerektiriyorsa onu yapacağız” ifadelerini kullanmıştı.