Patronların bir süredir dile getirmiş olduğu ve özetlemek gerekirse usta problemi olarak anlatılan yetişmiş eleman eksikliği had safhaya ulaştı. Artık yurttaş da günlük işlerini yaptıracak usta bulamıyor. O denli ki seçim stresini de attığımız bayram tatilinde, memleketine ya da yazlık evlerine gidenlerin ortak problemi ustalardı. Çarşı esnafı içinde yer edinen camcılar, tesisatçılar ya da elektrikçiler (badana-boya ustalarını bir kenara bıraktım) o denli yoğun ki büyükşehirlerden yazlık bölgelere usta taşıyanlar var. Usta bulamamaktan şikayetçi bir vatandaşın yakınmasından örnek vereyim. Daha dinlence başlamadan geçen yıl yazlıkta iş yaptırdığı camcıyı arıyor, yanıt alamıyor. Sonrasında tatilin ilk günü dükkanına uğruyor, yok. Nihayet telefonla ulaştığında ‘evde bir iki iş var bir ara uğrar mısın, hem geçen yıldan borcum var onu da vereyim’ diyor. Almış olduğu yanıt fazlaca şaşırtıcı ve hayret verici, “Kalsın abi, şimdi fazlaca yoğunum sonrasında uğrar alırım.”
Yazlığında tadilat yaptırmak için İstanbul’dan ustaları alıp Bodrum’a gittiğini özetleyen birini dinlerken içimden, ‘yok artık, amma da abartıyor’ demiştim. Fakat alacağını bile ‘zamanım yok’ diyerek almaya gidemeyen usta görünce, sanayicilerin isyanını anladım. Fazlaca detaylı araştırmaya gerek yok. Arama motoruna ‘usta problemi’ yazıyorsunuz. Yalnız bu iki kelime için 3 milyondan fazla netice çıkıyor. Başlıklar fazlaca düşündürücü; usta maaşları mühendis maaşlarını geçti, mavi yakalılar beyaz yakalılardan daha yüksek maaş alıyor, çırak bulunamıyor, kıymete binen ustalar arıza çıkarıyor…
Usta ve ara elaman eksikliği ekonomik ve toplumsal açıdan fazlaca katmanlı bir mevzu. Nedenlerden biri hatta en önemlisi yakın geçmişe kadar geçerli olan meslek liselerine yönelik kat sayı uygulaması. Maalesef ara elamanı olmayan bir nesil yetişti. Bugünkü işgücü işte o devrin sonuçlarıyla yüzleşiyor. Zelzele bölgesindeki tekrardan inşa hamlesinin başta inşaat olmak suretiyle pek fazlaca alanda yetişmiş eleman talebini artırdığını biliyoruz. Z kuşağının kolay işlere yönelmesi, fizyolojik efor gerektiren işlerden kaçması da bir öteki etken.
Peki, fakat her yerleşim yerinin çarşısında ne olursa olsun olan mahallemizin tesisatçısı, elektrikçisi, camcısı ya da ne bileyim marangozu niçin bu kadar yoğun. Üşenmedim denk geldiğim dükkanlara uğradım, ustalara sormuş oldum. Yanıt bilindik, usta yetişmiyor, birazcık işi öğrenenler fabrikalara giriyor, bugün bir mobilya işçisi 60-70 bin liraya iş bulabiliyor. İnşaat işçisinin (usta demiyorum dikkat edin) günlük yevmiyesi 2 bin liraları aşmış durumda. Mahalle esnafı o paraları veremiyor. Çırak desen esasen yok. Ne olacak, usta dükkanda tek, yetiştiği yere gidecek, ötekiler bekleyecek.
Mevzuyu gelişmişlik göstergesi olarak görenler de var. Daha doğrusu gelişmiş ülkelerin bu durumu 50-60 yıl ilkin yaşadığına ve Türkiye benzer biçimde ülkelerden göçmen işçi (mesela Almanya) alarak problemi aştıklarına dikkat çekenler. Polonya’nın AB’ye girişini hatırlayın. Doğu Avrupa ülkelerinin kendileriyle aynı haklara haiz olmalarına karşı çıkan AB üyesi ülke vatandaşları, Polonyalı Muslukçu ilanlarıyla ikna edilmişti. Beğenmediğiniz işleri onlar meydana getirecek mesajı verilmişti.
Bir süredir Türkiye’de de denk geldiğimiz yabancı işçilerin giderek yaygınlaşması bundan. Bizim beğenmediğimiz işleri yapıyorlar. Küresel mal ticareti ve hizmet ticaretinden aldığımız yüzde 1’in üstündeki üstün dereceli payları daha da artırmamız için bu çözüm şimdilik kaçınılmaz. Kalıcı çözüm ise meslek seçimine erken yaşlarda yönlendirecek kuvvetli bir eğitim sistemi.
Hepimizin Gabar petrolü ile daha da tatlanan Ramazan Bayramı mübarek olsun…
Polonyalı muslukçu metaforu ile usta sorunu
