SON DÜZENLEMELERLE KENTSEL DÖNÜŞÜM SÜRECİ HIZLANDI
İzmir Kentsel Dönüşüm Zirvesi’nin ikinci bölümündeki ‘Gayrimenkul Sektörünün Bakış açısından Kentsel Dönüşüm’ temalı açık oturum, Sabah Gazetesi Iktisat Müdürü ve Köşe Yazarı Arzu Güngör’ün moderatörlüğünde gerçekleşti. Bu zirvede kentsel dönüşüm mevzusunda elini taşın altına koyan inşaat firmaları ile bir araya getirdiklerini söyleyen Güngör, “Hükümetin yapmış olduğu son düzenlemelerle vatandaşlar açısından düşündüğümüzde fazlaca ciddi bir halde kentsel dönüşüme finansman sağlandı. Hukuki olarak bir ekip önlemler alındı. Süreçlerin daha süratli olması sağlandı” dedi. Güngör, kentsel dönüşüm yasasının sektöre sağlamış olduğu kolaylıkları, sektördeki problemler ve çözüm önerileri hakkında panelistlere çeşitli sorular yöneltti.
İZKA İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Azat Yeşil, Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen büyük depremlerin peşinden bölgeye ciddi oranda yatırım yapıldığını ve İzka İnşaat olarak kendilerinin de yatırım icra eden firmalar içinde yer aldığını söylemiş oldu. Türkiye’nin Avrupa’nın hiçbir köşesinde bugün hiçbir para ile olmayacak özellikte zelzele bölgesinde bir imalat yapmış olup, baş döndürücü bir halde bölgenin ayağa kaldırılma çabasında bulunduğunu belirterek, Yeşil, “Dolayısıyla kaynakların bir çok şu anda o bölgede yoğunlaşmış durumdadır. Önümüzdeki dönemlerde buranın ayağa kalkması şu demek oluyor ki ortalama 200-300 bin tane konutun yapımını üstlenmesi büyük bir vakadır. Bundan dolayı paranız olsa dahi bunu meydana getirecek ekibi bulmakta epey zor olsa gerek. 2016 yılı Birleşmiş Milletler raporlarında kentsel dönüşümün yüzde 75’inin {özel sektör} kaynakları ile yapılması hususunda bir irade ortaya konulmuş fakat Türkiye’de bunun yaşama geçmesi için bankacılık sektörü ve internasyonal finans kurumlarının sürece dahil edilmesi hususunda ben eksiklik görüyorum. İmalatların yapılması hususunda ve tüketiciye yada dönüşüm meydana getirilen alanlardaki hak sahiplerine eğer makul bazı şartlar sağlanırsa bu dönüşümü o vakit süratli bir halde yapabiliriz. Ek olarak kentsel dönüşümü metrekare bazında değil de üretilen ortaya çıkacak ekonomik getiri olarak değerlendirmek gerekir hak sahiplerine. Sözgelişi 150 metrekarelik dairesi var, ben gene 150 metrekarelik daire isterim diyor” diye konuştu.
Turkmall Yönetim Kurulu Başkanı Levent Eyüboğlu kentsel dönüşüm mevzusunda uzmanlaşmış bir ekip oluşturma sonucu aldıklarını belirterek, “Bu yeni yasa çıkana kadar diyelim ki bir alanda kentsel dönüşüm projeleri yapmak istiyorsunuz. Kendi riskinizle tamamen kendi riskinizle herhangi kimselerle bir anlaşmanız olmadan o alana, o mahalleye girip imza toplamanız gerekiyor. Bu meşakkatli bir iş. 2-3 yıl sürebiliyor. Elimizde fazlaca güzel bir örnek var. Karabağlar Belediyesi Göztepe bölümünde Esentepe Mahallesi’nde ortalama 72 dönümlük alanda 80 bloktan oluşan 860 binalık bir alanda biz bir kentsel dönüşüm çalışmasını gerçekleştirdik. Bu İzmir’de {özel sektör} eliyle meydana getirilen en büyük kentsel dönüşüm projesi ve mahalli yönetimlerle, bakanlığımızla fazlaca iyi bir emek verme yaptık. Bu senenin başlangıcında biriki alan diye deklare edildi bu bölge ve tüm bayındır emekleri tamamlandı fakat bizim bu noktaya gelmemiz 3,5 yıl sürdü. Bunu tamamen biz kendi riskimizle yaptık. Kentsel dönüşümle ilgili yasa bizlere fazlaca kolaylıklar sağlamış oldu. Üçte ikiden yüzde 51’e indi. İnmeseydi tüm bu emek harcamalar çöpte olabilirdi. Bundan dolayı oradaki çoğunluğu yakalamadığınız vakit bu emek harcamalar riskli emek harcamalar. Kendi cebimizden harcamayla yaptığımız için zor bir iş. Bu yasa bunun önünü açtı ve bakanlığa bu mevzuda müteşekkiriz. Bundan dolayı yüzde 51’i sağlamak ruhsal bariyeri kırdı o mahallede. İnsanlar artık bu iş olacak ikimiz de gidip imza atalım dedi. O yasadan sonrasında önümüz birazcık daha açıldı ve yüzde 90’ı yakalamış durumdayız. Dava mevzularında gene takıldığımız noktalar oluyor maalesef. Onun sıkıntıları daima önümüze geliyor. Kentsel dönüşüm bağımsız, hakkaten bunun için ekip kurularak ilerlenmesi ihtiyaç duyulan, klasik bir iş değil. Bu yasalar elimizi rahatlattı ve bizleri cesaretlendirdi. Şuan 3-4 tane Ege Bölgesi’nde zelzele bölgesi olan yerlerde bu projeler başladık. Bu yasaların tesirini biz birebir gördük” diye konuştu.
Fenercioğlu İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Aycan Fenercioğlu kentsel dönüşüme inşaat mühendisi gözüyle bakmak gerekirse yalnız sektörün değil, Türkiye’nin kanayan yarası bulunduğunun altını çizmek icap ettiğini söylemiş oldu. Kentsel dönüşümün devamlı gündemde tutulması icap ettiğinin önemine değinen Fenercioğlu, “Kentsel dönüşüm maalesef masa başlangıcında kanunlarla yönetmeliklerle anlatılıyor fakat sahada birçok engellerle karşılaşıyoruz. Vatandaşımız aslen yanlış bilgilendiriliyor. Bunda informasyon eksikliği de olabiliyor. Burada hem kamu gücüyle, hem {özel sektör} gücüyle bu birleştirip, avukatlar vasıtasıyla aslen ‘Hak, Hukuk, Hakkaniyet’ içinde iyi yönetilecek bir husus olarak idrak ediyorum. Benim bakış açım kentsel dönüşüm için benim klişe haline getirdiğim bir söz var. ‘Zelzele değil, binalar öldürür.’ Bu yüzden bizim binaların öldürmesini engellemek için başta mühendislere düşen bir vazife var. Süratli bir halde planlayarak, kentsel dönüşümü hızlandırarak önünü açmamız gerekiyor. Maalesef bazı aşamalarda haksız art niyetli itirazlar olabiliyor. İzmir özelinde bizim de iştiraki olduğumuz Turkmall öncülüğünde büyük bir kentsel dönüşüm projesinin içindeyiz. Türkiye bir zelzele ülkesi, inşallah bu anlamda da İzmir’e ikimiz de katkı sağlamak istiyoruz. Mühim olan akıllı şehirler, yeni model şehirlerin yapılmasına ikimiz de katkı sağlamak istiyoruz. Kentsel dönüşüm diyince yalnız yıkılıp meydana getirilen bina değil, bölgenin toplumsal gelişimine ayak uyduran, insanlara daha çağıl ve refah, toplumsal yaşam alanları oluşturabilen kentsel dönüşüm projelerinde ikimiz de daima taşın altına elimizi koymak istiyoruz” dedi.
İzmir Tecim Odası 71. Mühendislik Grubu Meclis Üyesi Necmi Okumuş, kentsel dönüşüm mevzusunda iki gün ilkin gösterilen son yönetmeliğin şu demek oluyor ki 7 Kasım 2023’te gösterilen kanunla kentsel dönüşümün yalnız mal sahipleri ya da yalnız işini inşaat olarak icra eden müteahhitler noktasında değil, aradaki teknik kadroların da ne kadar kıymetli bulunduğunun kanun ve yönetmelik olarak da ortaya konulduğunu beyan etti. Okumuş, “Kentsel dönüşüm her birimizin bugün evine gittiğinde, evindeki çocuğuna, eşine, annesine ya da sevdikleri yoldan geçerken her birine bakarak maddi anlamda vereceği her bir sonucu yeniden yeniden düşünmesi ihtiyaç duyulan bir mevzu bulunduğunu düşünüyorum. En azından ben her gün bu şekilde yapıyorum. İzmir özelinde 2012 senesinde bu kente adım atmış bir mühendis olarak ben İzmir’de kentsel dönüşüm kanunu yayınladıktan sonrasında büyük bir fırsat olarak değerlendirmiştim. Sayın bakanımızın 905 bin olarak açıklamış olduğu kamu stoğunu 700 bin civarında değerlendirip bunun neredeyse yüzde 60-65’i riskli yapı dediğimiz stoğun içinde olan bir yapı. Bakanlığımız, belediyeler gene riskli alanları kentsel dönüşümle dönüştürmeye çalışıyoruz. Biz kentsel dönüşüme biz bir ihtimal iyi çalışmıyoruz. Kentsel dönüşümü İzmir’in sahil kasabalarında yaşamış olduğumuz o yaz dönemindeki heyecanla uzaktan seyredip, hiçbir şekilde taşın altına elimizi koymuyoruz. İzmir adına kentsel dönüşüm umudu bakanımızın ifade etmiş olduğu verilerdeki sorunlarla hep birlikte yapılması lazım. Bilhassa medyadan ricamız kentsel dönüşümü geçtiğimiz mahalli yönetimlerin seçiminde her bir belediye başkan adayının karşılıklı kurmuş oldukları kentsel dönüşüm başlığındaki cümleleri ile vaatleri ile ilgili önümüzdeki dönemde tüm Türkiye için takip edilmesi ihtiyaç duyulan ana başlık bulunduğunu düşünüyorum” diye konuştu.
Tanyer Yapı Zemin Grubu Koordinatörü Batuhan Tozburun, İzmir’in hem bölgesel hem de tektonik yapısına bakıldığında kentsel dönüşümde sürdürülebilir kent plancılığı isteniyorsa zemin iyileştirme ve geoteknik imalatlarının en mühim noktalardan biri bulunduğunu söylemiş oldu. Geçmiş dönemdeki istatiksel verilere bakıldığında günümüzde 6.2 ile 6.6 büyüklüğündeki depremlerin gelecek yıllarda olma olasılığının yüzde 92 benzer biçimde bir oranda öngörüldüğünü özetleyen Tozburun, “Bu fazlaca ciddi bir oran. Buna yüzde 100 diyebiliriz. 30 yıl içinde yaptığınız her yapının 6.2 yada 6.6 büyüklüğündeki bir depremle karşılaşacağını ön görebiliyoruz. İzmir’e baktığımızda Yamanlar’da ve Nif Dağı’nın altında kalan bir şehir merkezine sahibiz. Bakanımızın da söylediği benzer biçimde senelerce tortul kayaçların, kireç taşı benzer biçimde malzemelerin birikmesi ile bir alüvyon zemin oluşmuş durumda. Hem bölgesel hem zemin koşullarına baktığımızda hem İzmir’in şehir merkezin de hem çevresinde fazlaca ciddi fay hatlarına sahibiz. Bornova ve Bayraklı’da zemin sıvılaşması bulunduğunu çoğumuz biliyoruz. Bu bölgelerde derin temeller şu demek oluyor ki fore kazık vb. imalatların mühendisliğe uygun yapılmaması sürdürülebilir bir kent elde etmemizi sağlayamayacak. Şuan müteahhit firmalarımıza baktığımızda bu imalatlar zemin altında olduğundan fazlaca göz önünde olmadığı için ne yazık ki bilinçsiz imalatlarla muntazam imalatlar yapılmamakta. Bu hem devletimizin hem milletimizin öz sermayesine ciddi zararlar vereceğini önümüzdeki süreçte ön görüyorum. Tanyer Yapı olarak biz kentsel dönüşümde birazcık daha teknik, birazcık daha bu imalatların mühendislik imalatı bulunduğunu anlatmak için geldik” dedi. Konuşmaların peşinden moderatör Güngör ve panele katılan sektör temsilcilerine günün anısına plaket verildi.
KENTSEL DÖNÜŞÜME DE TEŞVİK SİSTEMİ GETİRİLMELİ
İzmir Kentsel Dönüşüm Zirvesi’nin son bölümündeki ‘Sürdürülebilir Dönüşüm’ mevzu başlıklı panelin moderatörlüğünü İzmir Iktisat Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Celalettin Kozanoğlu yapmış oldu. Sektör sorunları ve çözüm önerilerinin konuşulmuş olduğu panelde öteki sektörlerde olduğu benzer biçimde kentsel dönüşüm alanın da teşvik sisteminin getirilmesi gerektiği vurgulandı.
Günümüzün en mühim mevzularından önde gelen kentsel dönüşümün arka planındaki afetlerin fazlaca ehemmiyet arz ettiğini söyleyen Kozanoğlu, “Ölçüm sistemlerimizin gelişmesi ile teknolojimizin devamlı olarak süratli şekilde gelişmesi ile biz bilincinde olmadığımız birçok afetlere maruz kaldığımızı da tespit etmeye başladık. Depremler evet can alıyor fakat bilincinde olmadan vakit içinde yaşadığımız bir ekip etkisinde bırakır bizi depremlerden o kadar da fazla rahatsız edebiliyor. Genel sıralamada afetlere baktığımız vakit verdiği zararlar ve can kaybının yanında tarıma ve mahalli altı sularına verdiği zararlar dikkate alındığında birçok afetin depremden daha mühim bulunduğunu gördük. Tarıma verilen ehemmiyet günümüzde artmakta, dolayısıyla ziraat sebebi ile gübreleme mevzusu gündeme gelmekte. Son 2-3 yıl içinde kullanılan nitrojen bazlı gübrelerin azot protoksit gazı ürettiği ve bu gazın ozon tabakasına direk olarak tesir etmiş olduğu ve karbondioksitten 300 misli güçlü olan bir sera gazı bulunduğunu tespit ettik. Bunun yanında buzulların erimesi ile milyonlarca senedir buzulların içinde hapsolmuş metan gazının atmosfere karıştığını, bunun orman yangınlarına ve çevreye büyük zararlar verdiğini tespit ettik. Dolayısıyla afetler sırf depremler ve seller olarak ele alınmamalı. Bu daha da genelleştirerek kentsel dönüşümle yapacağımız binalarda bu tesirleri minimuma indirecek çarelerin bulunması yönünde emekleri yapmak zorundayız. Bir fazlaca dünya ülkesindeki artık binalarımızda biyofizik dizayn denen ve bahsettiğim sera gazı tesiri olan gazları nötürleştirecek boyaların kullanıldığı, nebat örtüsünün kullanıldığı göze çarpmaktadır. Betonarme binanın ömrü 50 senedir diye doğru malum yanlış bir görüş vardır. Bu araç-gereç açısından doğru yapıldığı takdirde, doğru proje, doğru uygulama, doğru araç-gereç ve doğru denetim olması durumunda betonarme bir binanın ömrü 200’de 300 yıl da olabilir. Avrasya Tüneli tamamıyla betonarme yapılmış bir tüneldir. 50 yıl için yapmadık herhalde. Yusufeli Barajı herhalde 50 yıl için yapılmadı” dedi.
Panelistlerden Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Dönüşüm Alanları 5. Daire Başkanı Deniz Aydemir, kanunla beraber kurulan bir daire başkanlığı olduklarını ve biriki alanlardaki emek harcamalar yaptıkları benzer biçimde İzmir özelinde de proje ofisi kurduklarını ve burada projeler geliştirip proje desteği sağladıklarını söyledi. İki senedir sahada çalışan biri olarak insanların taleplerini, depreme dayanıklı evlerde oturmak istediklerine tanık bulunduğunu ifade eden Aydemir, “Sahada şunlara tanık oluyoruz; öncesinden evim 140 metrekareydi, şimdi siz bizlere 119 metrekare yapıyorsunuz. Evvelde biz kombi kullanıyorduk, şimdi siz bizlere merkezi ısıtma yapıyorsunuz diyenler. Acaba biz bu tarz şeyleri mı önceliklendirmeliyiz, yoksa evlerimizin depreme dayanıklı olmasını mı istiyoruz? İhtiyaçları doğru belirlemek lazım. Kentsel dönüşümde merkezi yönetim, mahalli yönetimler, burada bulunan sektör temsilcileri, STK’ların el birliği ile bu işi yapıyor olması lazım” diye konuştu.
Müteahhitler Federasyonu Başkanı ve İZTO Yönetim Kurulu Üyesi İsmail Karaman, kentsel dönüşüm yaşamsal derecede mühim bir mevzu sadece 2012’den bugüne dek ele aldığımızda niçin yapamıyoruz ya da istenilen sonucu alamıyoruz diye baktığımızda aslen burada inşaat sektörünün temel problemlerine da parmak basmanın yararlı olacağını düşündüğünü söylemiş oldu. Karaman, “Bilhassa inşaat sektörünün son yıllarda pandemiden sonrasında fazlaca mühim sorunlarla savaşım ediyor. Bunların başlangıcında fahiş araç-gereç tutarları, arsa fiyatlarında yaşanmış olan problemler başlıca olmak suretiyle birçok sorunumuz var. Bunların içinde bürokratik sorunlarımız da var. Tüm bu sorunlarla beraber sektörün yüzde 90’ı maalesef iş yapamayacak hale geldi. Biz bu yüzde 90’ı harekete geçirip, kentsel dönüşüm sürecinde etkin kullanırsak inanıyorum biz başta İzmir olmak suretiyle birçok şehrimizde başarıya ulaşmış olacağımızı düşünüyorum” dedi.
Novada Firmalar Grubu Genel Müdürü Osman İnce ise, kentsel dönüşümün süreklilik arz eden bir mevzu bulunduğunu altını çizdi. İnce, “Süreklilik arz eden her ekonomik üretimin içinde eski Gömü ve Maliye Bakanlığı’nın bürokratı olarak söyleyeceğim şey finanstır. Kalp vücuda kanı iyi mi pompalıyorsa, temel yaklaşım bizim benzer biçimde sektör temsilcileri içinde temel yaklaşım finanstır. Kentsel dönüşümü devamlı hale getirmek istiyorsak kentsel dönüşüm icra eden sektör temsilcileri için yeni bir teşvik sistemi getirmemiz lazım. Yeni bir vergi, finans sistemi getirmemiz lazım. Nedir yeni teşvik sistemi? 1980’li yıllardan bu yana Endüstri Tecim Bakanlığımız yatırım teşvik sistemi uygulamaktadır. Türkiye’yi 6 bölgeye ayırmıştır. İzmir 4. Bölgededir. İzmir’deki endüstri yatırımları göreceye gore daha azca teşvike maruz kalır. Turizmle ilgili teşvik sistemi var mı var. Kentsel dönüşümü hızlandırmak istiyorsak eğer Endüstri Tecim Bakanlığı bünyesindeki benzer biçimde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı bünyesinde kurgulanması ve sektör temsilcilerinin vergi ve muafiyetlerden yararlandırılması ehemmiyet arz etmektedir. Bu süreci hızlandıracak, maliyetlerin aşağı düşmesini elde edecektir” diye konuştu. Konuşmaların peşinden panele katılanlara günün anısına plaket takdim edildi.
Kentsel Dönüşüm Zirvesi’ne Kuvvetli Sponsor Desteği
İzmir Tecim Odası’nın desteğiyle gerçekleşen Zirve’nin sponsorluğunu İzka İnşaat, DYO, TurkMall, Fenercioğlu, Tanyer ve By Tekinalp üstlendi.